Wet hervorming herziening ten voordele in werking getreden

Per 1 oktober 2012 is de wet hervorming herziening ten voordele in werking getreden.

Herziening is een buitengewoon rechtsmiddel. Slechts de Hoge Raad beoordeelt over een herzieningsaanvraag en bekijkt of er gronden zijn voor een herziening.

Novum

De belangrijkste grond voor een herziening is een zgn. novum. Volgens de oude wetgeving werd een novum aanwezig geacht, wanneer er sprake was van een nieuwe feitelijke omstandigheid. Hierdoor leverden gewijzigde inzichten van deskundigen in beginsel geen novum op. Dit werd als problematisch gezien aangezien rechters, mede door de ontwikkeling van nieuwe forensische technieken, in toenemende mate afhankelijk zijn geworden van de expertise van deskundigen.

Dit heeft geleid tot een nieuwe regeling. Hierdoor is het mogelijk dat naast een feitelijke omstandigheid ook andere gegevens, zoals nieuwe deskundigeninzichten, een novum kunnen opleveren. De precieze invulling van het nieuwe novumbegrip is aan de rechtspraak. Het ligt voor de wetgever echter voor de hand om in de volgende situaties een novum te achten:

• de desbetreffende kwestie was tijdens de strafprocedure nog niet aan het oordeel van een deskundige voorgelegd;
• er was in de desbetreffende strafzaak al wel onderzoek verricht door een deskundige, maar er is sprake van een nieuwe deskundige die ofwel vanuit een ander vakgebied ofwel op grond van andere onderzoeksmethoden tot nieuwe conclusies komt;
• een nieuwe deskundige komt op grond van dezelfde feiten tot andere inzichten omdat het eerdere deskundigenoordeel is gebaseerd op onjuiste of onvolledige feitelijke veronderstellingen of omdat er nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen zijn op het desbetreffende vakgebied;
• wanneer een deskundige tijdens de herzieningsprocedure terugkomt op zijn eerdere deskundigenoordeel omdat hij niet beschikte over de juiste startinformatie.

Geslaagde klacht bij het EHRM

Een andere herzieningsgrond is een geslaagde klacht bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Volgens de oude wetgeving was deze herzieningsgrond slechts voorbehouden aan:

• degenen die een geslaagde klacht bij het EHRM hadden ingediend;
• de medeverdachten van die klagers die voor hetzelfde feit als de klager waren veroordeeld en waarvoor bovendien dezelfde bewijsmiddelen waren gebruikt.

Bij de nieuwe regeling is voor de medeplegers van de klager de eis “dat dezelfde bewijsmiddelen moeten zijn gebruikt” geschrapt. Hiermee wordt de kring van medeplegers-derden die met succes een herziening kunnen aanvragen enigszins ruimer. Het moet nog wel blijven gaan over “hetzelfde feit”.

Diepgravend onderzoek voorafgaand aan herzieningsaanvraag

Nieuw is ook dat de gewezen verdachte, voordat hij een herzieningsaanvraag indient de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad kan verzoeken om een nader onderzoek in te stellen, in die gevallen waarin er gerede twijfel bestaat over de juistheid van de inhoudelijke beslissing in een afgesloten strafzaak, maar nog niet voldoende materiaal beschikbaar is om te kunnen beoordelen of de herzieningsaanvraag gegrond is. Een dergelijk verzoek tot nader onderzoek kan slechts door de raadsman van de gewezen verdachte worden ingediend indien de gewezen verdachte is veroordeeld voor een feit waarop tenminste 12 jaren gevangenisstraf staat en waardoor de rechtsorde ernstig is geschokt.

Een onderzoek dat voorafgaat aan een herzieningsonderzoek is een diepgravend feitenonderzoek. Bij dit diepgravende feitenonderzoek kan de Procureur-Generaal een adviescommissie, een onderzoeksteam en/of een rechter-commissaris inschakelen. De procureur-generaal is overigens  verplicht advies bij de commissie in te winnen indien de gewezen verdachte is veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 jaar of meer.