Innovatiewet Strafvordering (Stb 2022, 276)

Op 1 oktober 2022 is de zgn. Innovatiewet Strafvordering (hierna: Innovatiewet Sv) in werking getreden.

De Innovatiewet Sv is een onderdeel van het wetgevingsproject nieuw Wetboek van Strafvordering. Met de Innovatiewet Sv kan vooruitlopend op het nieuwe wetboek al ervaring worden opgedaan met enkele voor de strafrechtspraktijk relevante onderwerpen in de vorm van pilots. In het Vierde Boek van het Wetboek van Strafvordering wordt een nieuw Titel X opgenomen, waarin deze onderwerpen uitvoerig worden geregeld.

Titel X van het Wetboek van Strafvordering

Titel X bevat de volgende onderwerpen:

• De Eerste Afdeling (artt. 553-555 Sv) introduceert een prejudiciële procedure bij de Hoge Raad. In deze procedure kan de rechter rechtsvragen aan de Hoge Raad voor leggen. De rechtsvraag dient een zaaksoverstijgend belang te hebben. Het antwoord van de Hoge Raad op deze rechtsvraag kan ook van belang zijn voor de beslissing van de rechter in andere zaken. Het doel is de snelheid en efficiëntie van het strafproces te bevorderen.
• De Tweede Afdeling (artt. 556-558 Sv) bevat een uitbreiding van enkele opsporingsbevoegdheden in de digitale omgeving bestaande uit:
  • kennisneming van binnenkomende berichten na inbeslagneming van een geautomatiseerd werk, bijvoorbeeld een smartphone;
  • netwerkzoeking na inbeslagneming van een geautomatiseerd werk. Dit betekent dat een zoeking kan plaatsvinden op een andere plek, bijvoorbeeld op het politiebureau;
  • het ongedaan maken van een biometrische beveiliging/versleuteling van een inbeslaggenomen geautomatiseerd werk. Het gaat om biometrische beveiliging in de vorm van een vingerafdruk, irisscan of gezichtsherkenning.
• De Derde Afdeling (artt. 559-569 Sv) bevat een regeling die het mogelijk maakt om als alternatief voor een volledig proces-verbaal te volstaan met een combinatie van audiovisuele registraties (AVR) met een begeleidend verkort proces-verbaal. Ook worden audiovisuele registraties erkend als wettig bewijsmiddel. Het gaat om audiovisuele registraties door opsporingsambtenaren en om opnames van de terechtzitting.
• De Vierde Afdeling bevat een nieuw artikel 570 Sv. In dit artikel zijn bevoegdheden genoemd die ook door de hulpofficier kunnen worden uitgeoefend. Het gaat om de volgende bevoegdheden:
  • de teruggave en bewaring van een inbeslaggenomen voorwerp zonder afstandsverklaring (art. 116, derde en vierde lid Sv);
  • het inzetten van de IMSI-catcher ter verkrijging van een nummer (artt. 126nb, 126ub en 126zj Sv);
  • vorderen van opgeslagen (historische) en toekomstige gegevens bij een derde (artt. 126nd, artt. 126ne, 126ud, 126ue, 126zl en 126zm Sv);
• De Vijfde Afdeling maakt mediation mogelijk na aanvang van het onderzoek op de terechtzitting (artt. 571-574 Sv). Onder mediation wordt verstaan de bemiddeling tussen verdachte en slachtoffer onder begeleiding van een mediator. In de nieuwe regeling krijgt de rechter de mogelijkheid te verklaren dat de zaak is geëindigd, indien de mediation tot een positieve uitkomst heeft geleid.

Pilotprojecten

De toepassing van de nieuwe onderdelen van regelgeving die zijn opgenomen in de Innovatiewet Sv zal plaatsvinden in zogenoemde pilotprojecten. Deze pilotprojecten worden door de betrokken ketenorganisaties (politie, bijzondere opsporingsdiensten, Koninklijke marechaussee, openbaar ministerie, rechtspraak en advocatuur) gezamenlijk opgezet, in samenspraak met het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

De projecten worden door het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) gedurende de looptijd van de pilotprojecten gemonitord en geëvalueerd. De resultaten van de evaluatie komen uiterlijk binnen twee jaar beschikbaar, dat wil zeggen nog voor afronding van de pilot.

De inhoud van de Innovatiewet Sv kent een maximale duur van drie jaren. Hiermee wordt het tijdelijke en experimentele karakter van de regelgeving tot uitdrukking gebracht. Op basis van de evaluatie van de onderdelen van de Innovatiewet Sv kan eventueel worden besloten de werkingsduur van bepalingen uit deze wet te verlengen. Op deze wijze wordt het mogelijk om de toepassing van de desbetreffende onderdelen voort te laten duren tot de inwerkingtreding van de corresponderende bepalingen opgenomen in het nieuwe Wetboek van Strafvordering.

Besluit Innovatiewet Sv

Met de Innovatiewet Sv is ook het Besluit innovatie strafvordering (Stb. 2022, 352) in werking getreden. Het besluit bepaalt dat een aantal pilots worden toegepast in één of meer arrondissementen en ressorten.

Pilot AVR

De pilot AVR bestaat uit 2 onderdelen, namelijk de deelpilot ‘Verdachtenverhoren en camerabeelden’ en de deelpilot ‘Opname zitting’.

De deelpilot ‘Verdachtenverhoren en camerabeelden’ wordt uitgevoerd in de politie eenheid Noord-Holland, het Arrondissement Noord-Holland, de rechtbank Noord-Holland en het gerechtshof Amsterdam en de politie-eenheid Oost-Nederland, het Arrondissement Oost Nederland, de rechtbank Overijssel en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. In dit deelpilot worden overvallen, waarvan camerabeelden beschikbaar zijn, volgens de nieuwe werkwijze afgehandeld. Ook van de verdachtenverhoren worden opnamen gemaakt in combinatie met een verkort proces-verbaal.

De deelpilot ‘Opname zitting’ vindt plaats in de rechtbank Limburg en het gerechtshof ’s-Hertogenbosch. In deze deelpilot vervangt de geluidsopname van de zitting samen met een verkort schriftelijk proces-verbaal van de zitting het uitgebreide schriftelijke proces-verbaal van de zitting.

Pilot Mediation na aanvang terechtzitting

In het arrondissement Zeeland-West-Brabant wordt in de deelpilot ‘Verkeerszaken met een ernstige afloop’ de mogelijkheid van mediation bevorderd.

In de arrondissementen Gelderland en Overijssel wordt in de deelpilot ‘Jeugdigen’ in zaken met een jeugdige verdachte standaard mediation overwogen, waarbij begonnen wordt met minderjarigen. In de vervolgfase wordt dit uitgebreid naar jeugdigen.

Pilot Extra bevoegdheden hulpofficier van justitie (hovj)

In de pilot ‘Extra bevoegdheden hulpofficier van justitie’ kunnen slechts hovj’s deelnemen die speciaal zijn opgeleid om de nieuwe bevoegdheden goed te kunnen toepassen.

Aan de pilot nemen deel: de politie eenheid Oost-Nederland (District Gelderland-Midden en Twente), de politie eenheid Rotterdam (district Rotterdam-Stad), de politie eenheid Zeeland-West-Brabant (eenheids-breed) en de bijzondere opsporingsdiensten (BOD).

Pilot Prejudiciële vragen en Pilot Gegevens na inbeslagname

De pilots ‘Prejudiciële procedure’ en ‘Vastleggen van gegevens na inbeslagneming’ vinden landelijk plaats.